Nếu bạn đang gặp phải tình trạng khó kiểm soát cảm xúc của chính mình, sự lên xuống thất thường của tâm trạng ảnh hưởng tới tinh thần làm việc của bạn, nhất là khi chúng biểu hiện rõ rệt theo mùa: xuân, hạ, thu, đông thì có lẽ bạn đang mắc phải chứng rối loạn cảm xúc theo mùa.
Rối loạn cảm xúc là gì
Rối loạn cảm xúc theo mùa còn được gọi với cái tên là rối loạn cảm xúc SAD. Đây là một dạng bệnh trầm cảm theo mùa, hàng năm, chúng đều bắt đầu vào cùng một thời điểm. Theo thống kê cho thấy, những người bị rối loạn cảm xúc theo mùa thường bắt đầu các triệu chứng của bệnh vào mùa thu và tiếp diễn trong những tháng mùa đông và kết thúc ở mùa xuân hoặc mùa hè. Mặc dù ít xuất hiện vào hai mùa đầu năm nhưng không phải là hoàn toàn không có.
Bạn có thể là bệnh nhân của căn bệnh rối loạn cảm xúc theo mùa nếu:
- Bạn là nữ: SAD phổ biến hơn ở nữ giới gấp 4 lần so với nam giới.
- Độ tuổi: những người trẻ tuổi từ 18 – 30 tuổi.
- Bệnh lý: có tiền sử rối loạn trầm cảm nặng hoặc rối loạn lưỡng cực (còn gọi là rối loạn tâm thần)
- Di truyền: gia đình có tiền sử về SAD
- Khu vực địa lý: Rối loạn cảm xúc theo mùa phổ biến ở những nơi xa về phía bắc hay phía nam của xích đạo
-
Bên cạnh đó, dù các nghiên cứu chỉ ra rằng nữ giới dễ mắc rối loạn cảm xúc theo mùa hơn nam giới nhưng khi những người đàn ông mắc bệnh biểu hiện ở họ sẽ tồi tệ hơn.
Nguyên nhân gây rối loạn cảm xúc theo mùa
Nguyên nhân của rối loạn cảm xúc theo mùa được lý giải là do sự mất cân bằng sinh hóa trong bộ não của con người. Sự mất cân bằng này xảy đến khi có sự rút ngắn thời gian nắng vào ban ngày, đây cũng chính là lý do lý giải cho câu hỏi tại sao rối loạn cảm xúc theo mùa lại phổ biến vào mùa thu và mùa đông.
Tiến sĩ W. Chris Winter, một chuyên gia y học về giấc ngủ và là tác giả của The Sleep Solution giải thích: “Có sự tác động qua lại mạnh mẽ giữa việc tiếp xúc với ánh sáng và một số hóa chất trong não ảnh hưởng đến tâm trạng và giấc ngủ, chẳng hạn như serotonin, dopamine, norepinephrine và melatonin”.
Các nhà nghiên cứu đưa ra giả thuyết rằng việc thiếu ánh sáng mặt trời có thể là nguyên nhân trọng yếu gây ra SAD. Mỗi võng mạc của bạn đều chứa các tế bào thụ cảm ánh sáng, khi được kích hoạt, sẽ có một loạt các phản ứng hóa học đánh thức bạn. Ngược lại, nếu không có đủ ánh sáng, não của bạn sẽ không làm tốt vai trò của mình và không nhận thức được ngày-đêm.
Điều này cũng gây ra một loạt các vấn đề nghiêm trọng như:
- Tăng melatonin: thiếu ánh sáng mặt trời có thể khiến cho cơ thể sản xuất quá mức melatonin, khiến cơ thể luôn có cảm giác thiếu ngủ và buồn ngủ, giảm năng lượng làm việc.
- Giảm serotonin: serotonin là chất dẫn truyền thần kinh có trách nhiệm điều hoà tâm trạng. Khi cơ thể không được hấp thụ đủ ánh sáng mặt trời, hoạt động của serotonin giảm mạnh.
- Nhịp sinh học: những thay đổi trong melatonin và serotonin có thể thay đổi nhịp sinh học và khiến cơ thể khó thích nghi với những thay đổi theo mùa.
- Thiếu vitamin D: khi ít tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, cơ thể bạn sản xuất ít vitamin D hơn, hỗ trợ hoạt động của serotonin.
Các triệu chứng của rối loạn cảm xúc
Các triệu chứng của rối loạn cảm xúc theo mùa có thể gần giống với triệu chứng của bệnh trầm cảm lâm sàng. Các triệu chứng này thường xuất hiện nhiều hơn vào hai mùa cuối của năm. Tuy nhiên, với những người hàng ngày phải làm việc trong tòa nhà ít ánh sáng, ít cửa sổ thì có thể xuất hiện những triệu chứng này quanh năm.
Các triệu chứng gợi ý rối loạn cảm xúc theo mùa thu đông thường là:
- Luôn cảm thấy mệt mỏi, muộn phiền.
- Không còn hứng thú với những hoạt động hàng ngày, dần mất đi sự quan tâm đến những sự vật, hiện tượng xung quanh.
- Khép mình với mọi người, ngại giao lưu
- Tăng cảm giác thèm ăn những thực phẩm có hàm lượng carbohydrates cao
- Tăng cân
Tuy nhiên, không phải ai mắc chứng rối loạn cảm xúc theo mùa cũng xuất hiện đầy đủ các triệu chứng trên. Với một số người, họ có thể chỉ xuất hiện một biểu hiện duy nhất, do đó không dễ gì để có thể nhận ra căn bệnh này có đang tồn tại trong cơ thể của mình không.
Bên cạnh đó, một số bệnh nhân lại phát bệnh vào mùa hè thay vì xuất hiện các triệu chứng vào mùa thu, đông. Ở thời điểm này, các triệu chứng thường gặp là:
- Mất ngủ, khó ngủ
- Chán ăn
- Sụt cân
- Hay bối rối, lo âu
- Gia tăng ham muốn tình dục.
Với một số người, khi bệnh xuất hiện vào mùa xuân và màu hè họ có thể gặp các triệu chứng khác thiên về sự hưng cảm hoặc hưng cảm nhẹ tương tự như một dạng rối loạn lưỡng cực với các biểu hiện như:
- Tâm trạng hưng phấn, nâng cao liên tục
- Thường bị kích động, có những biểu hiện hiếu động thái quá
- Suy nghĩ nhanh và nói nhanh
- Tăng cường hoạt động xã hội.
- Không kiềm chế được xúc cảm và nhiệt tình với mọi hoàn cảnh
Những ảnh hưởng của chứng rối loạn cảm xúc
Theo BMC Medicine – tạp chí y khoa nổi tiếng hàng đầu thế giới đánh giá rằng, có từ 2/3 đến 3/4 số người bị SAD mắc chứng mất ngủ, chất lượng giấc ngủ sụt giảm. Nicole Avena, Ph.D phó giáo sư khoa học thần kinh tại Trường Y Mount Sinai, giải thích thêm: “Tương tự như trầm cảm mãn tính, SAD có thể dẫn đến buồn ngủ và mệt mỏi vào ban ngày và khiến những người mắc phải căn bệnh này ngủ lâu hơn vào ban đêm. Thêm vào đó, nó cũng có thể gây ra sự gia tăng các cơn ác mộng và giấc ngủ rời rạc, chập chờn.
Điều tồi tệ hơn, việc khó ngủ và trằn trọc suốt đêm có thể làm tăng các triệu chứng khác. SAD có thể làm giảm chất lượng giấc ngủ, cùng với đó là kéo theo một loạt các triệu chứng bất thường như:
- Giảm hoạt động xã hội
- Mất năng lượng và tăng cảm giác mệt mỏi
- Tăng cảm giác thèm ăn hoặc ưa thích các thực phẩm giàu carbohydrate, điều này có thể dẫn đến ăn quá nhiều và tăng cân
Bên cạnh đó, rối loạn cảm xúc theo mùa nếu không được phát hiện và chữa trị kịp thời có thể trở nên trầm trọng hơn và dẫn đến các vấn đề:
- Hình thành suy nghĩ tiêu cực và thôi thúc hành vi tự tử;
- Sống kín, không muốn mở rộng mối quan hệ
- Thường xuyên gặp vấn đề trong cuộc sống và bế tắc
- Lạm dụng chất kích thích
Rối loạn cảm xúc theo mùa gây ảnh hưởng nghiêm trọng đối với sức khoẻ và giấc ngủ của bạn, nếu phát hiện những biểu hiện của bệnh bạn cần đến gặp bác sĩ để tình trạng bệnh không trở nên nặng thêm.
›
